Iaidō (居合道, "zwaardtrekken" in het Japans) is de Japanse kunst van het katanatrekken en behoort tot het brede veld van Budō-disciplines. Het bijzondere is dat het zwaard zo getrokken wordt dat het ook zonder wapen gebruikt kan worden.
De Japanse krijgskunst - Iaido
Iaido legt grote nadruk op correcte vormen (kata), precisie en effectiviteit van bewegingen, en mentale focus. Beoefenaars van de kunst – Iaidoka – gebruiken echte katana's (of stompe trainingszwaarden, Iaito, die nog steeds behoorlijk gevaarlijk zijn), waardoor het voornamelijk een solitaire kunst is. De training bestaat uit het uitvoeren van kata's, oftewel gevestigde vormen, die leren hoe te reageren op aanvallen van tegenstanders in verschillende posities en situaties.
Iaidō weerspiegelt de zenfilosofie. Je vecht niet tegen een echte tegenstander, maar 'spiegelt' jezelf. Op deze manier probeer je je vaardigheden en persoonlijkheid te ontwikkelen.
Veel technieken worden uitgevoerd in een knielende positie (seiza), terwijl andere worden ingezet in een halfknielende of staande positie. Idealiter zou je te allen tijde op een aanval moeten kunnen reageren, ongeacht de situatie waarin je je bevindt. Het karakter 居 "i" betekent "zijn" (vooral "zitten") op een bepaalde plaats, terwijl 合 "ai" "passen" of "reageren" betekent. Samen kan de naam worden geïnterpreteerd als "de manier om adequaat te reageren op elke situatie waarin je je bevindt".
Iaido - Geschiedenis
Op de slagvelden van middeleeuws Japan waren samoerai bewapend met een verscheidenheid aan wapens, waaronder bogen, speren, hellebaarden en uiteindelijk vuurwapens. Maar wanneer deze wapens faalden, of wanneer de strijd ontaardde in een gevecht van man tot man, was het essentieel om snel een zwaard te kunnen trekken en aan te vallen.
De uitzonderlijke scherpte van het Japanse zwaard zorgde ervoor dat gevechten direct na het begin konden worden beëindigd. Snel handelen zonder verloren beweging betekende het verschil tussen leven en dood.
Batto ('zwaardtrekken') werd onderwezen als een van de vele vechtkunsten die samoerai nodig hadden. Er ontstonden schermscholen die veel nadruk legden op de eerste trek en de slag. De naam iaido kwam later.
In de 16e eeuw richtte Hayashizaki Jinsuke Shigenobu Shin Muso Hayashizaki-ryu op, een iaidoschool die zich over heel Japan verspreidde en zich vertakte in talloze andere tradities of ryuha. Tegenwoordig zijn Muso Shinden-ryu, Muso Jikiden Eishin-ryu, Tamiya-ryu en Mugai-ryu de populairste, maar er zijn tientallen, zo niet honderden, andere stijlen. Elk heeft zijn eigen stijlverschillen en trainingsmethoden.
Iaido en kendo hebben een bijzondere relatie en worden soms "twee wielen van dezelfde kar" genoemd, omdat veel mensen beide kunsten beoefenen. Kendo leert je afstand en timing met een levende tegenstander, terwijl Iaido je leert hoe je een echt zwaard correct moet gebruiken.
Wat gebeurt er tijdens de Iaido-training?
Beginners leren eerst de juiste houding, voetenwerk en etiquette, evenals hoe ze het zwaard correct vasthouden en snijden. Beginners kunnen beginnen met een bokuto (of bokken, of houten zwaard). Gevorderden oefenen in traditionele kledij (hakama en keikogi) en gebruiken vervolgens een iaitō, een stomp oefenzwaard, om de technieken van het trekken (nuki), het hanteren met één en twee handen en het terugplaatsen van het zwaard in de schede (noto) goed te leren.
Echte katana's zijn gevaarlijk en duur, dus iaidoka's stappen meestal pas over op het gebruik van een echt zwaard na een aantal jaren oefening (meestal nadat ze de 4e of 5e dan hebben bereikt).
Na het stretchen en opwarmen begint de oefening met een buiging naar de Shomen, het "hoogtepunt" van de ruimte, een buiging naar de Sensei en een respectvolle buiging naar het eigen zwaard. Vervolgens wordt de katana in de gordel geschoven. De sessies beginnen meestal met een herhaling en oefening van de basistechnieken en gaan vervolgens over tot het oefenen van kata-vormen. Dit kan met de groep of individueel en in je eigen tempo. In beide gevallen biedt de Sensei correctiepunten aan om je te helpen dichter bij de ideale techniek te komen.
Kata-vormoefeningen
Krijgskunsten in middeleeuws Japan werden traditioneel beoefend met behulp van kata's, of vormen. Door herhaaldelijk gevestigde vormen te oefenen, internaliseerden beoefenaars de logische toepassing van technieken in verschillende situaties en perfectioneerden ze hun basisbewegingen.
Wanneer er een echt gevecht plaatsvond, kon de zwaardvechter instinctief reageren, zonder na te hoeven denken.
Iaido-vormen bestaan meestal uit 4 delen:
- het trekken van het zwaard en de eerste snede (nukitsuke genoemd)
- de laatste neerwaartse klap (Kiriotoshi)
- een symbolische reiniging van het bloed van het mes (chiburi of chiburui)
- het terugplaatsen van het blad (noto).
Elke kata behandelt een specifieke situatie. Zo is er in veel scholen een openingskata waarbij een tegenstander je aankijkt. Latere kata's kunnen complexer zijn en meerdere aanvallers bevatten die vanuit verschillende richtingen naderen. Het doel is in ieder geval om de tegenstanders die je willen doden uit te schakelen, zonder de vijand openingen of kwetsbaarheden te geven die ze kunnen uitbuiten.
Daarom is het cruciaal om je houding en positie te kennen en efficiënt en met maximale kracht te bewegen. Verschillende scholen kunnen verschillende nadruk leggen op snelheid of "mooie" techniek. Over het algemeen wordt echter aangenomen dat sierlijke bewegingen efficiënt zijn en dat efficiënte bewegingen het snelst uit te voeren zijn.
Classificatie en wedstrijden
De graad van Iaido begint doorgaans bij de 1e kyu. De volgende graad die na een jaar beoefening wordt bereikt, is Shodan of 1e dan, gevolgd door 2e dan, 3e dan, enzovoort, tot de hoogste graad van 8e dan. Tijdens de toelatingstests voor een nieuwe klas moeten beoefenaars een bepaald aantal technieken demonstreren voor een jury die beoordeelt of de kandidaat het vereiste niveau heeft bereikt.
Hoewel iaido een individuele kunstvorm is, bestaan er wel degelijk wedstrijden. Deze bestaan uit knock-outtoernooien waarin tweetallen technieken oefenen voor drie juryleden die bepalen welke deelnemer de beste vaardigheden heeft getoond. Eén speler valt af, terwijl de winnaar doorgaat naar de volgende ronde. De wedstrijden worden ingedeeld op rang, maar beide geslachten strijden samen. Omdat iaido finesse vereist, geen brute kracht, kunnen vrouwen op gelijke voet met mannen strijden, en veel mensen genieten van idaido tot in de zeventig.
Waarom Iaido?
Het doel bij Iaidō is om je te concentreren op de precieze en veilige uitvoering van de kata en om de eenheid van lichaam, geest en zwaard te ontwikkelen (Ki-Ken-Tai-Ichi).
Er zijn veel redenen waarom mensen Iaido beoefenen. Hier zijn enkele van de meest voorkomende:
- Ontwikkel uw mentale concentratievermogen.
Het hanteren van een katana vereist grote concentratie en beoefenaars worden aangemoedigd om gedurende de hele oefenperiode een staat van bewustzijn te behouden. Door dit regelmatig te doen, wordt het vermogen om zich intens op de taak te concentreren vergroot.
- Om je lichaam in jouw eigen tempo te trainen.
Iaido-training kan zo intensief of ontspannen zijn als u wenst en is geschikt voor mensen van verschillende leeftijden en conditieniveaus.
- Draag bij aan het behoud van een eeuwenoude culturele traditie.
Japanse zwaardvechtkunst was een belangrijk onderdeel van de samoerai-vechtkunsttraining, en er bestonden honderden ryuha's die deze tradities toepasten. Door de eeuwen heen zijn veel van deze tradities verloren gegaan, maar door deze kunsten te beoefenen, helpen we ze levend te houden.
- Als een vorm van ‘meditatie in beweging’.
Tijdens het beoefenen van iaido kun je 'flow' ervaren, een fenomeen waarbij je de tijd en je gevoel voor eigenwaarde verliest. Beoefenaars melden dat iaido hen helpt om kalm en gecentreerd te blijven, lang nadat ze de dojo hebben verlaten.
